Vergapen aan vreemde volken
In de 19de eeuw kon het Europese publiek zich voor het eerst massaal vergapen aan Indianen, Eskimo’s, Aborigenes en andere vreemde volken. De belangstelling was enorm. Vooral de live optredens van speciaal voor de gelegenheid ingevaren 'inboorlingen’ uit verre streken op (wereld-)tentoonstellingen, in dierentuinen of circussen trokken een miljoenenpubliek. Dat verbaasde zich over menselijke wezens met hun afwijkende uiterlijk en gedrag, die voor de show flink overdreven werden. 

De West-Europese beschaving als maatstaf
Ook wetenschappers hadden belangstelling voor deze vertoningen. Zonder ver te hoeven reizen konden zij de exotische mannen en vrouwen nauwkeurig en in levende lijve bestuderen, opmeten en fotograferen. Volkenkunde was toen nog een jonge wetenschap. Onderzoekers probeerden alle rassen en volken op aarde systematisch in te delen, van primitief tot en met hoogontwikkeld. Uiterlijke kenmerken zoals huidskleur, lichaamsbouw en schedelomvang speelden daarbij een grote rol, maar ook leefwijze en gebruiksvoorwerpen werden in het onderzoek betrokken. Wie in een boomhut woonde stond laag op de beschavingsladder en dicht bij de apen. Wie met pijl en boog op jacht ging in plaats van een vuurwapen behoorde tot een primitief volk. Het eigen blanke ras en de West-Europese beschaving van de onderzoekers dienden als maatstaf voor alle andere volken. 

Materiaal voor onderzoek
Museum Volkenkunde verzamelde materiaal voor dit onderzoek. Niet alleen gebruiksvoorwerpen, maar ook allerlei soorten foto’s. Men liet bijvoorbeeld foto's maken waarop de lichaamskenmerken van een persoon te meten waren. Op deze antropometrische foto's zie je een naakte of halfnaakte man of vrouw, staand of zittend naast een meetlat voor een geschilderd decor of een witte achtergrond. Hij of zij staart in de camera en probeert zo min mogelijk te bewegen, want anders zou de foto onscherp worden. Het museum kocht ook foto's van professionele fotografen. Zij namen soms een loopje met de werkelijkheid door foto's in scène te zetten, maar het ontzag voor de nieuwe fototechniek was zo groot dat niemand de waarheid van het beeld in twijfel trok.  

Verminderde belangstelling
Na 1900 verminderde de wetenschappelijke belangstelling voor fotografie. Het indelen van mensen en beschavingen in een hiërarchisch systeem bleek onmogelijk en de volkenkunde sloeg andere wegen in. Antropologen gingen vaker zelf op onderzoek uit. Zij bestudeerden andere kenmerken van exotische volken. Familiebanden, machtsverhoudingen, verhalen en rituelen vonden zij belangrijker en die waren niet zo makkelijk te fotografen.

Herontdekking van de foto’s
De belangstelling voor de foto's verwaterde. Decennialang keek bijna niemand in het museum naar ze om. Gelukkig werden ze opnieuw ontdekt. De foto's die het museum verzamelde kwamen beschikbaar voor wie ze wilde publiceren. Populairwetenschappelijke schrijvers en hun uitgevers maakten daar dankbaar gebruik van. Er verschenen boeken en tijdschriften met vele foto's van exotische volken. Vooral de foto’s van naakte of halfnaakte personen waren zeer geliefd. ‘Gewone’ naaktfoto’s waren in die tijd verboden en alleen illegaal te koop, maar blijkbaar gold dat niet voor foto’s van mensen uit andere werelddelen.

Veranderde waardering van de foto’s
Al die verschillende foto’s samen betekenen nu veel meer dan fotografen en onderzoekers zich toen realiseerden. Ze laten ons zien hoe westerlingen in het verleden naar andere culturen keken. Sommige fotografeerden mensen van dichtbij en in hun eigen omgeving vanuit een betrokkenheid met hun cultuur, andere bewaarden een wetenschappelijke afstand en maakten foto's volgens de regels van de antropometrie, en weer andere richtten hun camera vooral op hun omgeving en het landschap.

Betekenis voor de westerse cultuur
Van sommige semiwetenschappelijke boeken met heel veel foto’s werden er in Europa tot in de jaren 1950 miljoenen verkocht. Hoewel de wetenschap al lang niet meer geïnteresseerd was in deze foto’s, gingen ze wel het beeld bepalen van andere volken en culturen bij het grote publiek. Die beelden hebben zich diep geworteld in de westerse cultuur en zijn ook daarom de moeite waard om opnieuw te bekijken, met andere ogen.