Wij en gij
Bijzonder aan dit boek is dat Anton de Kom twee groepen lezers aanspreekt; de zwarte Surinamers en de witte Nederlanders. Hij probeert de zwarte lezers, aangesproken met ‘wij’, te bevrijden van hun ‘diep verankerde minderwaardigheidsgevoel’.
“Geen volk kan tot volle wasdom komen, dat erfelijk met een minderwaardigheidsgevoel belast blijft. Daarom wil dit boek trachten het zelfrespect der Surinamers op te wekken.”
[...]
“Dan vragen wij het recht om eens na te gaan door welke daden deze zendelingen der Europeesche kultuur in den loop der historie hun moreele superioriteit bewezen hebben.”
De tweede lezersgroep, aangesproken met ‘gij’, nodigt hij uit om de geschiedenis van twee kanten te bekijken.
“Ook gij moet iets voelen van de wanhoop en het verdriet dier zwarten, weggesleept uit hun woonplaats, ver van hun verwanten, ziek door deining en slechte voeding, vol angst voor hun onbekende bestemming.”
Actualiteit
Nog steeds wordt Wij slaven van Suriname veel gelezen. In deze tijd waarin Black Lives Matter-beweging vol in de aandacht staat, legt het boek schrijnend een link met de actualiteit. Uitgeverij Atlas-Contact is halverwege 2020 al toe aan de 17e druk. Inmiddels is De Kom’s boek vertaald in het Engels en het Duits. Er is bewust gekozen om het taalgebruik niet aan te passen in deze tijd. Dat is ook niet nodig want dit werk is enorm toegankelijk geschreven.
Eerherstel
In 1960 wordt zijn lichaam geïdentificeerd in een Duits massagraf met 1400 mensen. Hij wordt als verzetsheld herbegraven op de erebegraafplaats in Loenen (Gld). Ook krijgt in 1989 een plein in Amsterdam-Zuidoost zijn naam. Het Anton de Komplein biedt plek aan een herdenkingsbeeld (2006) en een muurschildering (2020) van de voorvechter van dekolonisatie.
Als eerste Surinamer wordt hij in 2020 opgenomen in de canon van Nederland. En toch is de discussie rondom Anton de Kom nog niet geluwd. “Hij was weggestuurd als opruier terwijl hij opkwam voor zijn volk. Eerherstel voor Anton de Kom is nog steeds nodig”, zegt Ernestine Comvalius op de herdenking van zijn verjaardag op 22 februari 2020.