Familie

Alina en Johanna zijn zeven en tien jaar oud als ze in de Weesinrichting Neerbosch komen wonen. De twee zusjes hebben een voor die tijd ongebruikelijke reis afgelegd. In 1889 reisden ze zonder ouders van Congo naar Nederland. Hoe zijn ze hier terecht gekomen? En hoe verging het leven in Nederland hen?

Een foto op je mobiel is met een druk op de knop bewerkt. Het bewerken van een schilderij is natuurlijk een stuk ingrijpender. Toch werden in de 17e eeuw ook wel eens ‘familiekiekjes’ aangepast. Omdat er een kind werd geboren, of omdat er na een ruzie iemand uit het portret verwijderd moest worden. Maar sommige veranderingen zijn wel erg merkwaardig. Waarom lijkt de man uit het portret van de familie Juynboll onthoofd te zijn?

Op foto’s uit het koloniale verleden van Indonesië is te zien dat Europese mannen in het huwelijk traden met Aziatische vrouwen. Deze vrouwen hadden vaak geen rechten over hun eigen kinderen, zoals westerse vrouwen in die tijd wel hadden. Dit leverde familiebanden op, waarvan soms alleen de foto’s het bewijs vormden.

Naar een ander land verhuizen om een nieuw bestaan op te bouwen is van alle tijden. Mensen vertrekken om een veilig onderkomen te vinden of een betere kans op inkomen te krijgen. Maar migratie neemt vooral toe na ingrijpende veranderingen, zoals oorlog. Na de Tweede Wereldoorlog vertrokken veel Nederlanders naar Australië. Waarom vertrokken zij naar de andere kant van de wereld en hoe verging het hen?

Hoe is het om als nakomertje op te groeien in een groot muzikaal gezin? Sta je altijd in de schaduw van je oudere broers of zussen? Of kun je er juist profijt van hebben? Het echtpaar Andriessen had zes kinderen, waarvan er vijf in de voetsporen van hun muzikale vader zijn getreden. De jongste zoon, Louis, is uiteindelijk een bekende componist geworden.

Vroeger was het een grote schande om ongehuwd een kind te krijgen. Het taboe was zelfs zo groot dat ongehuwde moeders werden vergeleken met prostituees. Vaak met als gevolg dat ze door hun eigen familie op straat werden gezet. Het Brabantse Moederheil ving deze moeders met hun kind op. Waar het doel leek om zorg te bieden aan vrouwen in nood, bleek later dat hier veel kinderen bij hun moeder zijn weggehaald.

Onze Johan, ons Tien, onze Linard, ons Annie, ons Truus, onze Chris, onze Gerrit, onze Wim, ons Miep, onze Pieter en natuurlijk ons mam en ons pap. Je kunt het je bijna niet meer voorstellen. Maar niet zo lang geleden was een gezin met meer dan tien kinderen geen bijzonderheid in Noord-Brabant. Onder invloed van de katholieke kerk zijn er generaties lang grote gezinnen ontstaan.

Als kind woon je natuurlijk het liefste bij je ouders, maar soms is dat door omstandigheden niet mogelijk. Bijvoorbeeld als je ouders in de scheepvaart werken. Soms kreeg een schipperskind aan boord les van moeder, maar het werk rondom het schip kreeg toch vaak meer aandacht. Om goed onderwijs te kunnen genieten was een vaste verblijfplaats nodig.

Rond 1800 trok er een golf van armoede door de stad Amsterdam. Grachten waren vervuild, huizen onveilig en er heerste hongersnood. Van de welvaart uit de 17e eeuw was weinig meer over. Met de toename van armoede werden steeds meer kinderen te vondeling gelegd. Tegenwoordig komt het zelden voor, maar in 1810 werden wel honderden baby’s op de stoep achtergelaten. Vaak in de buurt van een weeshuis, soms met een briefje met hun naam erop.

Familiewapens van vroeger zie je in allerlei kleuren en maten. Het lijkt op wat wij nu een beeldmerk zouden noemen, maar diende destijds als herkenningsteken van een familie. Het waren niet zomaar families, maar het was vooral de elite die haar eigen wapen voerde. Waar kwam het familiewapen vandaan en waar werd het voor gebruikt?

Twee brieven uit verschillende tijden en plaatsen. Maar beiden geschreven omdat vader niet bij zijn kinderen thuis woonde. In de brieven is het gemis voelbaar. Ook dagelijkse zaken, zoals de opvoeding van de kinderen, kwamen aan bod in het geringe contact dat er was.

Als familie houd je elkaar op de hoogte van grote en kleine dingen. Bijvoorbeeld, je wenst je oom in Berlijn een fijne kerst toe. Je moeder even laten weten dat je eraan komt. Of je familie laten meegenieten van je vakantie in Thailand. Dit alles doe je tegenwoordig met een app op je telefoon. Maar hoe ging dat eigenlijk in de vorige eeuw? Families gingen steeds verder uit elkaar wonen, maar de techniek was nog niet zo snel als nu. Een reclame van de PTT uit 1938 laat zien wat de komst van de telefoon betekende voor mens en maatschappij. Maar ook andere technieken kwamen in ons dagelijks leven en hielpen om contact met elkaar te houden.