Twee zusjes uit Congo in een weeshuis in Nijmegen

Alina en Johanna zijn zeven en tien jaar oud als ze in de Weesinrichting Neerbosch komen wonen. De twee zusjes hebben een voor die tijd ongebruikelijke reis afgelegd. In 1889 reisden ze zonder ouders van Congo naar Nederland. Hoe zijn ze hier terecht gekomen? En hoe verging het leven in Nederland hen?

Groninger trouwt met Congolese vrouw

Gerhardus Jelles Klein was eind negentiende eeuw in dienst van een Nederlandse handelsmaatschappij in Banana in Congo. Gerhardus ontmoette op deze plek zijn vrouw. Helaas is haar naam onbekend, omdat de archieven spreken over ‘eene Afrikaanse Inlandse vrouw’. Ze kregen twee dochters: Alina en Johanna Klein.

In 1889 nam het lot van de meisjes een grote wending. Hun grootvader Jelles Benes Klein nam de meisjes mee naar Nederland. Naar aankomst verbleven ze enige tijd in Rotterdam. Nadat hun vader in 1890 overleed werden de meisjes naar het weeshuis Neerbosch in Nijmegen gebracht.

Waarom zijn de kinderen bij hun ouders weggehaald?

Het archief van Neerbosch vermeldt dat opa Jelles het weeshuis een schenking deed van wel 800 gulden heeft gedaan. Dit roept vragen op. Waarom zijn de meisjes niet bij hun moeder in Congo gebleven? Kon Jelles vanwege zijn hoge leeftijd of zijn werk als schipper niet voor hen zorgen? Of speelde hun huidskleur een rol in zijn beslissing niet zelf voor hen te blijven zorgen? Het is niet precies bekend of dit laatste een rol heeft gespeeld.

In 1888 kwam een internationaal verdrag tegen slavenhandel in Afrika tot stand, genaamd de Conventie van Brussel. Congo was in die periode een kolonie van België en viel onder dit verdrag. In de praktijk ging de slavernij in Congo echter nog lang door. De wreedheden en martelingen namen ernstig toe aan het eind van de 19e eeuw. Wellicht was dit de reden om de meisjes naar Nederland te halen, maar zeker weten wij dit niet.

Hoe verging het Alina en Johanna in Nederland?

In het weeshuis woonden in 1893 wel duizend kinderen. Waar jongens een vak konden kiezen, namelijk klompen maken, huizen bouwen of kranten drukken, was dienstbode de enige optie voor meisjes. Helaas zou Alina weinig toekomst hebben; ze overleed op 11-jarige leeftijd aan de gevolgen van griep. Het tijdschrift Het Oosten schreef in 1894: ‘Sedert zij voor twee jaren de influenza gehad heeft, is zij nooit meer sterk geworden en is blijven hoesten. Langzaam namen haar krachten af en stil is zij heengegaan’.

Johanna bleef alleen over. Na haar vertrek uit het weeshuis was ze 32 jaar werkzaam in het Diaconessenhuis in Haarlem. Met de mensen van Neerbosch bleef ze tot haar dood in 1944 trouw contact onderhouden.