Cookies

Deze website maakt gebruik van cookies voor het optimaliseren van de gebruikservaring.

  • functionele cookies

    Functionele cookies zijn noodzakelijk om de goede werking van deze website te garanderen. 

  • analytische cookies

    Cookies van Google Analytics en Hotjar worden door deze website gebruikt voor het anoniem analyseren van het gebruik van de website. 

  • tracking

    Deze website maakt optioneel gebruik van de zogenaamde Facebookpixel (tracking cookie) om advertenties te plaatsen die voor jou interessant kunnen zijn. Meer informatie over de privacy-aspecten hiervan is te vinden op Facebook

Ga naar content
Sla hoofdafbeelding over
Twee postbodes van de PTT fietsen door hoogstaand water in Nijkerk in 1960

Leven met water

Nederland Waterland is een begrip. Ook internationaal staan we bekend om ons ‘watermanagement’, onze polders, molens en technologische hoogstandjes als de Deltawerken en de Afsluitdijk. Niet vreemd dat water zo’n grote rol speelt, als je bedenkt dat Nederland voor een groot deel onder zeeniveau ligt, 523 kilometer kust telt en voor 19% uit water bestaat.

Al dat water heeft een enorme invloed op het leven in Nederland. Positief én negatief. Water zorgt soms voor gevaar, in de vorm van rampzalige overstromingen, maar ook voor veiligheid, als we met Waterlinies onszelf verdedigen. De gunstige ligging aan zee en de vele rivieren die ons land doorkruisen brengen handel en welvaart. En daarnaast vormen zeeën, rivieren, sloten en vennen bronnen van plezier.

Onze eeuwenlange omgang met water heeft zijn sporen achtergelaten in het landschap én in de digitale archieven en collecties van erfgoedinstellingen.

 

Almere, stad uit water

In 1986 is het 10 jaar geleden dat de eerste woningen van Almere werden opgeleverd. Waar eerst nog water was, ligt inmiddels een volwaardige stad met 40.000 inwoners, veelal afkomstig uit Amsterdam. Hoe is Almere in zo’n korte tijd ontstaan? En wat vinden de bewoners zelf van deze splinternieuwe stad? Een rapportage van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders (RIJP) blikt terug op de eerste 15 jaar van deze nieuwe stad, aan de hand van interviews en archiefbeelden. Het is één van 92 bijzondere films met unieke beelden van de Noordoostpolder en Flevoland in wording. De films liepen een groot risico, dus om de kwetsbare collectie voor de toekomst te bewaren is deze gedigitaliseerd. Bekijk deze en 19 andere films bij Het Flevolands Archief Opent in nieuw venster

Het Nederlands waterlandschap, remixed

Hoe klinkt het waterlandschap van Nederland? Op uitnodiging van Beeld en Geluid dook Lakker, een Iers elektronische-muziekduo, het archief in om een album te maken over het thema Nederland en water. In acht nummers onderzoekt Lakker de relatie tussen Nederlanders en water door de jaren heen. Overstromingen, visserij en fierljeppen komen allemaal voorbij in de nieuwe producties. Het resultaat: betoverende soundscapes die soms dreigend klinken, soms rustgevend. Net als water.

Lees het hele verhaal Ga naar artikel

De sluiting van de Zuiderzee

Op 28 mei 1932 is het zo ver: de Vlieter – het laatste gat in de Afsluitdijk – wordt gesloten. De Zuiderzee is officieel bedwongen. Die dag is Grietje Bosker uit Wieringen een van de eersten die over de Afsluitdijk glibbert. Ze zakt weg in de modder en tilt haar rok zo hoog op dat haar dijen en bovenbenen zichtbaar worden. Precies op dat moment maakt een fotograaf een opname, die de volgende dag in alle kranten staat. Dertig jaar later herinnert Grietje zich deze dag nog precies: “Alles ging goed, maar we zagen eruit! Ik voelde mezelf echt een keileem kenau”. Bekijk de volledige foto en andere objecten over de Zuiderzee op Zuiderzeecollectie.nl Opent in nieuw venster

Water tegen de vijand

i
Te diep voor de infanterie om doorheen te waden, maar niet diep genoeg om te bevaren. Dat was het uitgangspunt van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de verdedigingslinie die loopt van de Zuiderzee tot de Biesbosch. Door kilometers land onder water te zetten – ook wel inunderen genoemd – beschermde de waterlinie West-Nederland tegen aanvallen uit het oosten. Althans, dat was het idee. Met de komst van vliegtuigen en bommenwerpers werd het onder water zetten van land nutteloos, maar ook een strenge winter met veel ijs was desastreus. De vijand kon zo binnenwandelen. Sinds 1945 is de Nieuwe Hollandse Waterlinie dan ook niet meer in gebruik. De forten en stellingen langs de linie staan er nog wel, en vormen samen het grootste rijksmonument van Nederland. Absoluut een bezoek waard! Ontdek meer over de Nieuwe Hollandse Waterlinie bij de RCE Opent in nieuw venster

Welvaart door water

Ooit gehoord van Dorestad of Witla? Het waren in de 7e tot 9e eeuw belangrijke handelsnederzettingen, gelegen aan goed bevaarbare rivieren. Dorestad - op de plek van het huidige Wijk bij Duurstede - lag aan de Rijn, daar waar de rivier zich splitst in de Lek en Kromme Rijn. Witla bevond zich ergens in het Maasmondgebied. Dankzij de strategische positie aan belangrijke vaarroutes, groeiden Dorestad en Witla uit tot welvarende havenplaatsen. Over de handel en het leven in Dorestad zijn we veel te weten gekomen door archeologische vondsten. Over Witla weten we veel minder. Ook nu nog liggen veel voorname handelsplaatsen langs de grote rivieren. Kijk maar naar het uitgestrekte havengebied bij Rotterdam waar ooit Witla lag. De interactieve tijdlijn ‘Nederland Waterland’ geeft een mooi overzicht van de lange traditie van omgaan met water.

Bekijk de tijdlijn Nederland Waterland bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Opent in nieuw venster

De Sint-Elisabethsvloed

Toen in november 1421 een zware noordwesterstorm over Nederland raasde, braken de dijken rond de Groote Waard door. Een gigantisch gebied in de noordwesthoek van Brabant liep onder water. De steden aan de randen zoals Dordrecht werden opeens eilanden, geheel omgeven door water. Zo’n 30 kleinere dorpen zijn door het water verzwolgen. De Sint-Elisabethsvloed verwoestte onder andere Sliedrecht volledig, destijds gelegen aan de zuidelijke kant van de Merwede. Na de ramp werd Sliedrecht herbouwd aan de noordkant.

Lees meer over de Sint-Elisabethsvloed bij Brabants Erfgoed Opent in nieuw venster

Beurtschepen: de pakketbezorgers van weleer

Zoals we nu overal busjes van pakketbezorgingsdiensten zien rijden, voeren vroeger beurtschepen af en aan. Schippers voeren ‘om de beurt’ op een vast traject, en namen dan – naast passagiers – vooral vracht en vee mee. Eeuwenlang verzorgden zeilende beurtschepen en trekschuiten dit vervoer, totdat in 1825 het eerste stoomschip zijn intrede deed in Nederland. Het voordeel van een stoomschip was dat je niet afhankelijk was van de wind, en dus volgens een vaste dienstregeling kon varen.

Bekijk meer beurtschepen bij het Fries Scheepvaart Museum Opent in nieuw venster

It giet oan!

Friesland bestaat voor bijna de helft uit wateroppervlak. Meren, rivieren, vaarten, plassen, (bagger)sloten en singels verdelen het land. Tot het water bevroren is, dan lijken afstanden ineens korter en ontstaan er nieuwe verbindingen. “Als het vriest, ontdooien de Friezen”, wordt er wel eens gekscherend gezegd. Maar als de Elfstedentocht in aantocht is, komt heel Nederland los. Inmiddels is het alweer 23 jaar geleden dat de laatste Elfstedentocht is gereden, in 1997. ‘It giet’ dus al langer dan ooit tevoren niet ‘oan’. Niet zo vreemd, want de winters worden steeds minder streng en het ijs moet wel overal dik genoeg zijn.

Lees het hele verhaal Ga naar artikel

De stormvloed van 1825

i

Gezicht op een overstroming bij Steenwijk

Het is de grootste watersnoodramp in Nederland in de 19e eeuw: de watervloed van 4 en 5 februari 1825. De lage en slecht onderhouden dijken waren niet opgewassen tegen de noordwesterstorm met springtij. Vooral rond de Zuiderzee richtte de stormvloed een ravage aan. De meeste doden vielen in Overijssel en bijna tweederde van het oppervlak van de provincie Friesland werd overspoeld door het zeewater, het land raakte door het hoge zoutgehalte voor jaren bedorven. Deze ramp was gelukkig de laatste die de streek trof. Met de bouw van de afsluitdijk werd de Zuiderzee definitief getemd. Bekijk meer objecten over deze watersnoodramp bij het Fries Scheepvaart Museum Opent in nieuw venster

De boer die zelf zijn land inpolderde

Wat doe je als je drie zonen hebt, maar je boerderij kan maar door één van hen worden overgenomen? Boer Ko van ‘t Westeinde ging op zoek naar extra landbouwgrond en schreef zich onder andere in voor nieuw land in de Noordoostpolder. Helaas had hij geen succes. Hierna had hij nog twee opties over: emigreren of… zelf land creëren! In 1955 nam boer Ko het heft in eigen hand en polderde de resten van een overspoelde polder opnieuw in, op nog geen tien kilometer van zijn boerderij. Een jarenlange juridische strijd volgde, want sinds 1904 mocht alleen het Rijk land indijken. Uiteindelijk bond de staat in; de zonen van boer Ko en hun kersverse bruiden kregen hun land.

Lees het hele verhaal van boer Ko bij het Zeeuws Archief Opent in nieuw venster

Biesbosch: de verdronken polder

Iedereen die weleens door de Biesbosch heeft gevaren begrijpt dat het een bijzonder natuurgebied is. Wat minder bekend is, is dat waar de Biesbosch nu ligt tot begin 15e eeuw een polder te vinden was. Tijdens de St. Elizabethsvloed van 1421 overstroomde deze polder: de Grote Waard tussen Dordrecht en Geertruidenberg. Tientallen dorpen gingen ten onder en na nog een zware storm in 1424 was de polder definitief onbewoonbaar. Dijken werden niet meer hersteld, het water kreeg vrij spel. Na de aanleg van de Deltawerken ontstond er het bijzondere zoetwatergetijdengebied dat we nu kennen, met zandplaten, riet, kreken, wilgenvloedbossen én natuurlijk de bever. Ontdek meer over het ontstaan van de Biesbosch bij Brabants Erfgoed Opent in nieuw venster

Natte voeten: hoogwater en overstromingen

Ineens sta je tot je enkels in het water… Nederland staat internationaal bekend om zijn watermanagement, maar de natuur laat zich niet altijd bedwingen. Zeker niet bij plotselinge, extreme regenval en hoogwater. Rivieren en beken treden buiten hun oevers, straten staan onder water, kelders lopen vol. Met man en macht probeert men dijken te beschermen en oogsten te redden. Koeien worden op het droge gebracht en overstroomde polders worden leeggepompt. Bij Beeld en Geluid zijn allerlei filmbeelden te bekijken van dit soort typisch Nederlandse omstandigheden.

Bekijk de beelden over hoogwater bij Beeld en Geluid Opent in nieuw venster

De Watersnoodramp van 1953

Op zaterdag 31 januari 1953 verstuurt de Stormwaarschuwingsdienst van het KNMI een waarschuwingstelegram: het water staat gevaarlijk hoog. De boodschap bereikt maar weinig mensen, onder andere omdat veel instanties geen abonnement hadden voor deze berichten. Als het 's avonds laat eb moet worden, trekt het water zich niet terug: de storm is sterker dan de getijdenbeweging. In de nacht die volgt, beukt de storm met ongekende kracht tegen het strand en de dijken, die uiteindelijk breken. In razend tempo overstromen grote delen van Zeeland. Overvallen door het wassende water vluchten mensen naar zolder of het dak op, maar niet iedereen weet zich te redden. 1795 mensen overleven de Watersnoodramp niet. Lees meer over de Watersnoodramp bij het Zeeuws Archief Opent in nieuw venster