Foekje Dillema: de tragiek van een sterke vrouw

Toen ze in mei 1948 een hardloopwedstrijd zag, dacht Foekje Dillema (29 september 1926) dat ze zelf sneller zou kunnen rennen. Ze besloot te gaan hardlopen en bewees haar gelijk: in juni was Foekje al kampioene van Friesland. Haar techniek was ruw en ongepolijst, maar ze had zichzelf op de kaart gezet.

In 1950 won de 24-jarige Friezin Foekje Dillema twee keer goud op een internationaal toernooi in Londen. Dat leverde haar de titel ‘athlete of the match’ op. Ook verbrak ze met haar 24,1 seconden op de 200 meter het nationale record van haar grote concurrente Fanny Blankers-Koen, ‘de snelste huisvrouw ter wereld’. Door haar enorme kracht, zware stem, forse gelaatstrekken en lichte baardgroei werd eraan getwijfeld of ze wel een vrouw is.

(Klik voor de volledige afbeelding)
Fanny Blankers-Koen feliciteert Foekje Dillema met 200 meter record 18 juni 1950 in Amsterdam

Verplichte geslachtstest

Na haar internationale doorbraak werd de Nederlandse selectie opgeroepen voor een verplichte geslachtstest. Bij het EK Atletiek in Brussel in augustus 1950 moest iedere atlete een certificaat van een arts kunnen overleggen, waarop staat dat ze een vrouw is. Foekje weigerde.

“De reis stopt hier”

In haar biografie, geschreven door Max Dohle, staat:

“Juli 1950. Op weg naar een toernooi in Frankrijk, halen bestuursleden van de Nederlandse Atletiekunie Foekje Dillema uit de trein. Op het perron van station Hilversum vertellen ze haar dat haar reis hier stopt. Ze zal nooit meer in de atletiekcompetitie mogen uitkomen. Als ze haar koffer ophaalt uit de coupé, vragen haar teamgenoten wat er aan de hand is. Ze antwoordt: ‘Ze zeggen dat ik geen meid ben.’”

Huishoudelijk werk

Na de weigering schorste de Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie (KNAU) Foekje Dillema voor het leven. Na haar dood bleek uit DNA-onderzoek dat ze onbalans had in geslachtschromosomen. Haar biograaf vermoedt dat ze niet naar de keuring is gegaan, omdat ze zowel vrouwelijke en mannelijke geslachtskenmerken had. De KNAU bood kort na haar dood excuses aan aan een neef. Postuum wordt haar record op de 200 meter toch erkend.