De mislukte bestrijding van tambú

Een feest, een dans, gezang en een instrument: tambú is het allemaal. Tambú is een muzikale traditie met wortels in West-Afrika, die ten tijde van de slavernij is meegereisd naar de plantages op de voormalige Nederlandse Antillen en andere plekken in het Caribisch gebied.

Generatie op generatie is tambú doorgegeven en verder verspreid geraakt. Inmiddels toegevoegd aan de inventaris Immaterieel Erfgoed, ondanks alle pogingen van Nederlandse machthebbers om tambú te bestrijden.

Een instrument, muziek en een feest

Van origine is de tambú een één vellige trommel, die vroeger werd gemaakt van een vaatje waarover een geiten- of schapenvel werd gespannen. Maar tambú is veel meer dan alleen een muziekinstrument. Tambú is een verzamelnaam voor alle onderdelen van een muzikale traditie: tambú is muziek en gezang, tambú is de dans die deze muziek vergezelt, tambú is een feest.

Al deze elementen van de tambú zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Samen boden ze tot slaaf gemaakten een manier om uiting te geven aan hun spiritualiteit, om hun Afrikaanse identiteit te beleven en om te communiceren. Tambú gaf tot slaaf gemaakten kracht, bescherming en veiligheid.

De bestrijding van tambú

De kracht van tambú viel bij de Nederlandse machthebbers niet in goede aarde. Het was in hun belang dat tot slaaf gemaakten zoveel mogelijk werden ontdaan van hun identiteit, kracht en menselijkheid. Bovendien begrepen de Nederlanders tambú niet, onder andere omdat de zangers in Papiamentu zongen. Ze waren bang dat deze muziek en het bijbehorende gedans zouden leiden tot opstand. Ten tijde van de slavernij deed de overheid op Curaçao er dan ook alles aan om tambú te bestrijden.

Maar ook na de afschaffing van de slavernij werd gepoogd om tambú uit te wissen. Vanaf 1936 tot 1952 gold er zelfs een verbod op tambú op de Nederlandse Antillen. De muziek werd gezien als duivels, de dans als onzedelijk. Daarnaast is tambú kritisch: tijdens tambúfeesten wordt teruggeblikt op maatschappelijke gebeurtenissen en kritisch gereflecteerd op politieke en sociale ontwikkelingen. Vanaf 1952 mochten tambúfeesten weer gehouden worden, maar onder allerlei voorwaarden. Pas in 2012 werden die geschrapt.

(Klik voor de volledige afbeelding)
Lange tijd golden er strengere regels voor tambúfeesten dan voor andere evenementen

Bewaard door overlevering

De historie en aard van tambú maakt dat er weinig oude bronnen van de muziek zijn, zoals liedteksten of vroege opnames. De muzikale traditie was lange tijd volledig afhankelijk van overlevering, via tambúfeesten en samenkomsten. Dat we tegenwoordig tambú kunnen luisteren is onder andere te danken aan Horacio Hoyer, die halverwege vorige eeuw tambú vastlegde op grammofoonplaten. Maar ondanks dat het vastleggen van muziek steeds makkelijker wordt, blijft tambú tot op de dag van vandaag onlosmakelijk verbonden met een live publiek: tambú maak en beleef je samen.

Meer weten over tambú?

Stichting SPLIKA zet zich in voor het in stand houden van tambú en andere Antilliaanse cultuurelementen.
In het Museon is een vitrine te vinden die meer vertelt over de geschiedenis van tambú.
Op de website van Kenniscentrum Immateriaal Erfgoed Nederland is meer te lezen over tambú en acties om tambú als cultureel erfgoed te borgen.