Schiphol: van grasweide tot vliegveld van wereldformaat

Op 19 september 1916 landde het eerste militaire vliegtuig op de grasweide van de Haarlemmermeerpolder. Ruim honderd jaar later is het een vliegveld van wereldformaat. Schiphol is één van de oudste vliegvelden ter wereld en is één van de weinige vliegvelden dat, ondanks uitbreidingen, nooit van locatie is veranderd.

Boer Knibbe verkocht zijn land aan de overheid
Boer Knibbe zou zich achter de oren hebben gekrabd als hij had geweten hoe zijn land er een eeuw later bij zou liggen. In 1916 verkocht hij twee percelen van ongeveer twaalf hectare in de noordoosthoek van de Haarlemmermeerpolder aan de Nederlandse overheid. De percelen lagen aan de voet van het Fort bij Schiphol.

Polder met strategische ligging
Het leger koos tijdens de Eerste Wereldoorlog deze polder, dat vier meter onder zeeniveau lag, vanwege de strategisch gunstige ligging. Het bevond zich namelijk binnen de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam. Door deze ligging was het een geschikte plaats voor een basis van de ‘Luchtvaartafdeeling der Koninklijke Landmacht’.

Dit betekende voor het personeel van de luchthaven wel afzien in de eerste jaren. Het terrein was moeilijk bereikbaar, omdat er nog geen wegennet was aangelegd. Het personeel woonde in door stallantaarns verlichte barakken en moest zich wassen met het water uit de Ringvaart.

Commerciële groeispurt
Het vliegveld maakte in de jaren daarna een flinke groeispurt. In 1919 werd de ‘Koninklijke Luchtvaart Maatschappij voor Nederland en Koloniën’ opgericht, ook wel de ‘KLM’. Op 17 mei 1920 landde de eerste commerciële vlucht vanuit Londen op Schiphol. Aan boord waren twee passagiers, journalisten van The Times en zakken post.

In de jaren twintig van de vorige eeuw gingen al snel meer dan tien passagiers per dag de lucht in. Het aantal groeide tot de Tweede Wereldoorlog door naar een paar honderd per dag. Deze groei dwong tot een verbetering van de verbindingen, vooral met Amsterdam. In 1935 werd een nieuwe autoweg aangelegd en een spoorweg kwam pas in 1978.

Waar komt de naam 'Schiphol' vandaan?

Waar komt de naam ‘Schiphol’ vandaan?

Het vliegveld is ontstaan naast het fort bij Schiphol, zoals het gebied naast de polder al eeuwenlang heette. Zo zou het kunnen verwijzen naar een moerassig land, waar men hout, ‘scip’ in Gotische taal, kon halen.

Volgens de Stichting Oud Aalsmeer komt de naam ‘Schiphol’ in 1447 voor het eerst voor in de huidige spelling: “Vier maden lands liggende in de Aelsmerbanne in Schipholl”. Deze zin verwijst naar laaggelegen land, waar takken werden gesneden. ‘Scip’ betekende ook wel een ‘afgesneden tak’.

Maar het zou ook een verwijzing kunnen zijn naar de scheepsrampen, die in deze hoek van het Haarlemmermeer veel voorkwamen. In dat geval is het een verbastering van ‘Scheeps-hel’. ‘Hol’ betekende vroeger ‘graf’. Schiphol zou dus kunnen slaan op ‘Scheepsgraf’.

Economie in strijd met milieubeweging
In 1938 werd gesproken over het verplaatsen van het vliegveld naar het hart van de Randstad, maar na massale protesten van bewoners uit Amsterdam en Haarlemmermeer ging dat niet door. Er waren economische belangen, zoals werkgelegenheid, waar mensen uit de omgeving van afhankelijk waren. De luchthaven werd in de Tweede Wereldoorlog platgebombardeerd, maar daarna razendsnel weer opgebouwd. Uitbreiding van de luchthaven was al snel nodig door de grote toestroom van passagiers.

De groei van Schiphol zou in de decennia daarna vaker onderwerp van discussie zijn. Voor bewoners uit de omgeving biedt de luchthaven aan de ene kant werkgelegenheid, maar aan de andere kant is het een last voor het milieu. Milieubewegingen plantten eind jaren negentig het Bulderbos om de aanleg van de nieuwe Polderbaan te dwarsbomen. Dit was tevergeefs, want de baan werd alsnog aangelegd.