Hanso Idzerda: van uitvinder naar spion

Tot 1917 is de ether verboden terrein voor particulieren. Toch zijn amateurs al volop bezig om met zelfgebouwde ontvangers radiografische boodschappen te ontvangen. De Friese ingenieur Hanso Idzerda wil van radio een medium maken voor de massa. Als uitvinder en bouwer van radiotoestellen ziet hij een afzetmarkt voor zijn producten.

In november 1917 brengt fabrikant Philips, in samenwerking met Idzerda, een radiolamp uit voor consumenten. De eerste drie letters van Idzerda’s naam (fonetisch uitgesproken) prijken in grote letters op de buis. Een jaar later ligt de Philips Ideezet-ontvanglamp voor 12,50 gulden in de winkels.

Met een zendvergunning op zak plaatst Idzerda in 1919 een advertentie in avondblad de Nieuwe Rotterdamsche Courant om zijn ‘Soiree Musicale’ onder de aandacht te brengen. Op 6 november 1919 is Idzerda wereldwijd de eerste die een draadloze radio-uitzending verzorgt met marsmuziek en zang.

Tot november 1924 zendt Idzerda met veel succes vanuit zijn Haagse woning radio-uitzendingen uit. Sponsor Philips verbreekt echter in 1923 de samenwerking met Idzerda en sluit aan bij de omroepactiviteiten van de Nederlandsche Seintoestellen Fabriek (NSF) te Hilversum. De NSF neemt de publieke omroeptaak over. Idzerda verliest zijn zendvergunning en raakt in financiële nood.

In 1935 beëindigt Idzerda teleurgesteld al zijn radioactiviteiten. Hij verdient zijn brood met het houden van een pension. In november 1944 snuffelt hij bij herhaling in het Sperrgebiet rond in de buurt van de lanceerplaats van het geheime wapen van de Duitsers, de V1, ten noorden van Den Haag. Idzerda wordt ter plaatse als ‘spion’ gefusilleerd.

Hanso Idzerda: van uitvinder naar spion

Conservator Bas Agterberg over het ontstaan van de radio

Nieuw Rotterdamsche Courant uit 1919 over de radio