Cookies

Deze website maakt gebruik van cookies voor het optimaliseren van de gebruikservaring.

  • functionele cookies

    Functionele cookies zijn noodzakelijk om de goede werking van deze website te garanderen. 

  • analytische cookies

    Cookies van Google Analytics en Hotjar worden door deze website gebruikt voor het anoniem analyseren van het gebruik van de website. 

  • tracking

    Deze website maakt optioneel gebruik van de zogenaamde Facebookpixel (tracking cookie) om advertenties te plaatsen die voor jou interessant kunnen zijn. Meer informatie over de privacy-aspecten hiervan is te vinden op Facebook

Ga naar content
Sla hoofdafbeelding over
i

Sporthelden

Wie aan Nederlandse sporthelden denkt, kan haast niet om Johan Cruijff heen. Maar wat maakt Cruijff nu een echte kampioen? Niet alleen het aantal doelpunten en gewonnen Europacups. Ook zijn taalgebruik en eigenzinnige filosofie maken hem legendarisch. Ook voor andere sporters geldt: heldendom zit vaak net in dat beetje extra wat je toevoegt.

Het gaat niet alleen om de snelste tijd, de hoogste score, de mooiste sprong. Sporthelden zijn ook de wegbereiders. Degenen die succes boeken tegen alle verwachtingen in. Zij die scoren waar niemand dat had verwacht. De voorlopers, maar misschien wel juist ook de achterlopers met doorzettingsvermogen.

Op deze pagina vind je allerhande verhalen van sporters, bekend en onbekend, die ieder op hun eigen manier waarlijk helden zijn. De foto’s, films, artikelen, prijzen en andere objecten die in digitale archieven en collecties bewaard worden, houden de herinnering aan hen levend.

Ohran Delibaş: Turkse bokser zorgt voor Nederlands succes

Fragment uit de Olympische finale in Barcelona: Orhan Delibas staat in de boksring met zijn tegenstander
i

Ohran Delibaş was de eerste Nederlandse bokser sinds Bep van Klaveren in 1928, die in de finale stond op de Olympische Spelen. De Turkse Orhan (1971) komt op het olympisch bokstoernooi in Barcelona uit voor Nederland. Orhan ‘The Turkish Delight’ Delibaş is zwaarweltergewicht. Hij verloor de finale van de Cubaanse Juan Lemus, maar zijn zilveren plak was wel de beste olympische prestatie voor het Nederlandse boksen in bijna 70 jaar! Zijn vader kwam als gastarbeider vanuit Turkije naar Arnhem. In de jaren ’80 komt het hele gezin Delibaş over. Waarom hij als sporter uitkwam voor Nederland? “Ik woon hier, mijn trainer is Nederlands en de boksbond heeft mij veel geholpen; daarom wil ik iets terugdoen.”

Bekijk het portret van Ohran Delibaş bij het Gelders Archief Opent in nieuw venster

“Ze zeggen dat ik geen meid ben”

24,1 seconden... Op 18 juni 1950 maakte de 24-jarige Friezin Foekje Dillema furore door de snelste atlete van de wereld te worden met een nieuw record op de 200 meter. Hiermee stootte ze ‘de snelste huisvrouw ter wereld’, Fanny Blankers-Koen, van de troon. Vanwege haar mannelijke verschijning werd Foekje regelmatig uitgemaakt voor een man. Toen ze in juli 1950 weigerde om een geslachtstest te ondergaan, werd ze voor het leven geschorst.

Lees het hele verhaal Ga naar artikel

Pim Mulier, pionier van de Nederlandse sport

i

Pim Mulier zit vooraan in het midden

Rek en strek! Tegen het einde van de 19e eeuw lag in het bewegingsonderwijs naar Duits model de nadruk op turnen en lichamelijke oefeningen. Dat vonden veel kinderen maar niets, daarom richtten ze zelf sportclubs op. Zo ook de 14-jarige Pim Mulier. Toen hij in 1879 terugkwam na een bezoek aan een college in Ramsgate richtte hij met vrienden de Haarlemsche Football Club (HFC). Op een grasveldje speelden ze rugby en vanaf 1883 ook voetbal volgens Engelse regels. Later bracht Pim uit Engeland ook atletiek, bandy en tennis mee. De sportpionier was ook betrokken bij het ontstaan van de Elfstedentocht, de Vierdaagse en de eerste Nederlandse voetbalbond. Betaald voetbal? Daar was hij tegen: sporters voetballen vanuit passie en niet voor het geld!

Lees het hele verhaal over Pim Mulier op Oneindig Noord-Holland Opent in nieuw venster

Arnold Vanderlyde: de bokser die profvoetballer wilde worden

i

Eigenlijk wilde hij profvoetballer worden. Om meer zelfbeheersing en rust te krijgen, startte Arnold Vanderlyde met boksen. De Limburger met Surinaamse roots was ‘hooked’ en werd er een fysiek sterkere voetballer door. Met amateurclub VV Sittard werd Arnold kampioen van Zuid-Nederland. Toen hij een keuze moest maken was het Frank Rijkaard die hem de doorslag gaf: ga door met boksen! Arnold ‘Victory’ Vanderlyde werd zeven keer Nederlands kampioen zwaargewicht, drievoudig Europees kampioen en drievoudig olympisch bronzen medaillewinnaar. Zijn grootste rivaal? De Cubaanse bokser Félix Savón – een van de beste (amateur)boksers ooit. In zeven confrontaties wist hij nooit te winnen. 

Bekijk de voorwerpen van Arnold Vanderleyde bij Collectie Nederland Opent in nieuw venster

De eerste doelpuntenmaakster van Oranje

i

Als klein meisje nam haar vader haar al mee om een balletje te trappen. Voetbalschoenen had ze niet. Ze gebruikte die van hem, opgevuld met proppen. 14 jaar oud was Lenie van der Jagt (later Van Wensveen) tijdens haar debuut in het nationale vrouwenelftal. Ze zorgde op 23 september 1956 voor historisch vuurwerk: haar eerste doelpunt ooit, als jongste international ooit en de allereerste treffer van het Nederlands vrouwenelftal ooit. Maar daar was niet veel aandacht voor. “De KNVB had zo’n hekel aan ons”, zegt Lenie over die tijd. Een voetbalclub die toen openlijk meewerkte aan vrouwenvoetbal riskeerde een hoge boete. 

Lees het hele verhaal Ga naar artikel

De eerste Marokkaanse voetballer in de eredivisie

Zwart-wit foto van Abderazak Doufikar voetballend voor SV Lelystad In 1977
i

Abderazak (3e van links) voetballend voor SV Lelystad in 1977

Abderazak Doufikar of toch zijn broer Aziz, wie was nou de eerste Marokkaanse voetballer in de eredivisie? Aziz speelde als eerste in de eredivisie, Abderazak (roepnaam Abdoel) speelde als eerste betaald voetbal – in de eerste divisie. Abdoel begon zijn carrière bij Sportclub Amersfoort in 1978. Tot hij in 1981 werd overgenomen door Ajax. Omdat Abdoel en zijn twee jaar jongere broer in 1983 even samen uitkomen voor Ajax 3 zijn  hun verhalen vaak met elkaar verward. Ze hadden het niet makkelijk als voetballer uit Marokko in de Nederlandse competitie. Ze werden vaak uitgescholden, zelfs door een scheidsrechter, vertelde Aziz in het AD in 1986.

Lees de verhalen van de familie Doufikar op Flevolands Geheugen Opent in nieuw venster

Piet Moeskops, de Hollandse held

i

Moeskops (midden) bij een wedstrijd in het Vélodrôme d’Hiver in Parijs in 1928

Je bent tegenwoordig pas een echte sportheld als je (auto)biografie uitkomt. Het genre van de sportbiografie is bijna een eeuw oud. Eén van de vroegste voorbeelden in Nederland is ‘Te midden der kampioenen’ van Joris van den Bergh uit 1929. Het is het levensverhaal van Piet Moeskops, de Haagse wielrenner die maar liefst vijf keer wereldkampioen sprint werd (1921-1926). Hij was bekend in binnen- en buitenland, waar hij door zijn grote gestalte de bijnaam ‘Big Pete’ kreeg. Van den Bergh steekt zijn bewondering voor Moeskops niet onder stoelen of banken: “een echte knoerstige en weerbarstige, maar toch ook wel weer een echte fideele Hollander”. Toch haast hij zich te zeggen dat Moeskops ondanks al zijn succes een “eenvoudige, nuchtere, vierkante Hollander” is gebleven. Want echte ‘heldenverering’ zoals we die nu kennen, daar hield men toen niet van.

Lees de biografie van Piet Moeskops bij de Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren Opent in nieuw venster

Hoge toppen, diepe dalen voor Wim van Est

i

Met overmacht had hij de leiderspositie in het algemeen klassement van de Tour veroverd. Op 17 juli 1951 startte wielrenner Wim van Est als eerste Nederlander ooit in de gele trui. Sportminnend Nederland stond op zijn kop. Maar sommigen hielden hun hart vast voor de etappe door de Pyreneeën, want de Brabander uit Sint-Willebrord had nog nooit een ‘col’ gezien. En dan ineens… tijdens de 13e etappe van de Ronde van Frankrijk kwam Wim ten val en slingerde het ravijn in. Aan een lijn van aaneengeknoopte fietsbanden werd hij omhoog gehesen. ‘IJzeren Wim’ deed zijn bijnaam eer aan: op een paar schrammen en schaafwonden na mankeerde hij niets; hij was vooral bezorgd om zijn fiets.

Bekijk meer legendarische wielermomenten bij Brabants Erfgoed Opent in nieuw venster

Helden op de Gay Games

Ruim 14.000 sporters uit de hele wereld vullen het straatbeeld in Amsterdam in de zomer van 1998. Ze zijn gekomen voor de vijfde editie van de Gay Games, het grootste LGBTQI-sport- en cultuurevenement ter wereld. Queer sporters worden in de reguliere sport vaak geconfronteerd met vormen van uitsluiting en discriminatie. Op de Gay Games kunnen ze sporter én zichzelf zijn. Het kippenvelmoment: de eenmansdelegatie uit Iran tijdens de openingsceremonie. In zijn land staat de doodstraf op homoseksualiteit. Deze man is een ware sportheld. 

Bekijk het compilatiefilmpje van de Gay Games 1998 bij IHLIA Opent in nieuw venster

Ignaz Feldmann en de voetbalcompetitie in kamp Westerbork

i

Feldmann (meest rechts) met de voetballers van Westerbork, 1943

In maart 1938 vluchtte Ignaz Feldmann, een Joods-Oostenrijke profvoetballer van Hakoah Wien, naar Nederland. Hij kwam in het vluchtelingenkamp Westerbork terecht, voordat het een doorgangskamp werd. En toen begon de oorlog. Vrijgesteld van transport naar ‘het Oosten’, zette hij met medeweten van de kampcommandant een heuse voetbalcompetitie op: ballen werden besteld en achtergebleven legerkistjes omgevormd tot voetbalschoenen. Tot ver in 1944 werd er in Westerbork gevoetbald. Zo kon Ignaz lange tijd overleven in het kamp en ook voor andere gevangenen was er afleiding. Toch werd ook hij op transport gezet...

Lees het hele verhaal Opent in nieuw venster

Paralympisch kampioene Netty van der Krieke in de spotlight

i

Sinds de successen van rolstoeltennisster Esther Vergeer – meer dan tien jaar lang ongeslagen! – krijgen de toppers van de Nederlandse gehandicaptensport de nodige media-aandacht. Ook is er professionele begeleiding. Dat was in de vorige eeuw wel anders: sporters moesten zelf hun trainingen regelen en kranten of televisie wijdden er geen berichtgeving aan. De paralympische sporters van vroeger waren pioniers. Zo ook zwemster Netty van der Krieke, aan beide benen gedeeltelijk verlamd. Ze behaalde twaalf nationale titels en blonk uit op wereldkampioenschappen. Eén keer deed ze mee aan de Paralympische Spelen. In 1972 werd ze namens Nederland uitgezonden naar Spelen in Heidelberg, waar ze vier zilveren medailles won (waaronder één bij de estafette).

Bekijk de medailles van Netty van der Krieke bij CollectieGelderland Opent in nieuw venster

De gouden handboogschutters van 1920

i

De Brabantse boogschutters met van baron Van Tuyll van Serooskerken in 1920

Bij de Olympische Spelen van 1920 in Antwerpen stonden maar liefst tien verschillende boogschietonderdelen op het programma. Deze sport kent in België en Noord-Brabant een lange traditie. Acht Brabantse handboogschutters (en één Limburger) wonnen voor Nederland goud bij het onderdeel Blazoen schieten. Met WOI nog vers in het geheugen was de stemming grimmig. Het publiek kon ook niet juichen om het goud van de Brabanders – ze werden uitgemaakt voor kaaskoppen – maar daar trokken de winnaars zich weinig van aan. Ze bleven geen feest vieren, over tot de orde van de dag.

Lees verder over het olympisch goud in 1920 bij Brabants Erfgoed Opent in nieuw venster

De eerste beroemde schaatsende vrouwen in Friesland

i

Drie jaar na de eerste officiële Elfstedentocht (1909) stond de eerste vrouw aan de start: Jikke Gaastra. Op 7 februari 1912 schaatste ze de tocht begeleid door haar broer Jelle. Helaas stopte het avontuur in Sneek, een stad voor de finish: Jikke en de andere deelnemers kregen te horen dat ze niet verder mochten schaatsen. De organisatie vond het onverantwoord. Jikke Gaastra was niet de eerste beroemde Friezin die succes behaalde op het ijs. Op de bevroren Stadsgracht van Leeuwarden won Trijntje Pieters Westra op 2 februari 1805 een sprintwedstrijd op een baan van zo’n 140 meter, waar duizenden Friezen naar kwamen kijken. 

Lees het hele verhaal Ga naar artikel